Det Sjunde Inseglet

Det Sjunde Inseglet er mynd í leikstjórn Ingmar Bergmans og er því miður eina Bergman myndin sem ég hef séð. Ég mun án efa sjá fleiri myndir með honum á næstunni enda er þessi mynd stórgóð og mjög töff að mörgu leyti.

Myndin gerist á tímum Svarta dauða í Evrópu og fjallar um riddarann Antonius Block sem er nýkominn heim úr Krossferðum. Hann fær svo heimsókn frá dauðanum sem segir að það sé kominn tími í lífinu sé liðinn. Block nær þó að smjaðra sig upp á frest og skorar á dauðann í skák og fær hann þá að lifa svo lengi sem hann tapar ekki

Það svalasta við myndin er klárlega dauðinn, leikinn af Bengt Ekerot, sem er mjög nettur karakter. Þrátt fyrir að hann hafi borið af þá voru hinar aðalpersónurnar líka mjög skemmtilegar. Sagan er einnig mjög góð og hröð enda er myndin aðeins um 90 mínútur. Max von Sydow er einnig mjög góður í hlutverki Antonius Block en sennilega muna flestir eftir honum úr kvikmyndinni The Exorcist.

Det Sjunde Inseglet er mynd sem allir geta haft gaman að og þykir hún einnig vera mjög góð enda var hún margverðlaunuð á sínum tíma. Þessi mynd vakti áhuga minn á Ingmar Bergman sem leistjóra og ef aðrar myndir eftir hann eru jafngóðar og þessi þá hlýtur hann að vera kynngi magnaður leikstjóri.

**** 1/2

Haustönn 2007

Ég vissi lítið um þennan kvikmyndafræðiáfanga þegar ég valdi fagið síðasta vor en var hins vegar spenntur að sjá hvernig þetta yrði. Ég get ekki sagt annað en að ég sé sáttur með útkomuna enda hefur fagið verið stórskemmtilegt í heildina séð þó svo að vissulega hafi sumt verið skemmtilegra en annað.

Ég hef séð margar góðar bíómyndir síðan í haust og sumar þeirra hafði mig langað til að sjá lengi. Þar ber helst að nefna fimm Billy Wilder myndir sem ég horfði á vegna fyrirlestra um kauða. Þær voru allar mjög góðar og er Billy Wilder nú einn af mínum uppáhalds leikstjórum. Meðal annarra góðra mynda má nefna The General, The Cabinet of Dr. Caligari og World of Glory. Sumar myndirnar voru reyndar í lélegri kantinum en þar fara 8 1/2 og American Movie fremstar í flokki.

Verklegi þáttur fagsins hefur ekki verið stór hingað til þar sem við gerðum aðeins eina stuttmynd á önninni sem var klippt í myndavélinni. Gerð myndarinnar var þó stórskemmtileg enda uppskárum við í Ólympíuliðinu hæstu einkunn af öllum. Við stefnum hins vegar ekki á það að hætta á toppnum enda erum við ákveðnir í að byrja á næstu stuttmynd strax í jólafríinu sem verður þá sennilega notuð sem valfrjálsa verkefnið okkar.

Þriðja verkefni annarinnar er svo þessi blessaða bloggsíða. Ég var ekki nógu fljótur að stofna blogg og dróst því aftur úr strax í upphafi. T.d. skrifaði ég aðeins 7 færslur í september mánuði en þá var Bóbó búinn með 19. Ýmis verkefni og leti ullu því síðan að þegar um 2 vikur voru í deadline átti ég eftir að skrifa 21 færslu. Þetta virðist þó vera að klárast núna þar sem þetta er mín 29. færsla af 30 en sú síðasta verður um Det Sjuende Inseglet. Þrátt fyrir tímaleysi hef ég lagt mikið upp úr því að allar færslurnar séu vandaðar en ekki örfáar línur sem ég hripa niður á blað í flýti.

Ég vona að næsta misseri nái að fylgja haustönninni vel á eftir og ég hef í rauninni enga trú á öðru. Á næsta ári bíður okkar ný stuttmyndagerð, nýr fyrirlestur og fleiri bloggfærslur um alveg helling af skemmtilegum bíómyndum sem við eigum eflaust eftir að sjá.

Superbad

Þegar ég fór á kvikmyndina Superbad í bíó þá bjóst ég nú ekki við miklu en mig hafði ekki órað fyrir því hversu ömurlega leiðinleg og glötuð myndin var í raun og veru. Ég hélt að þetta væri mynd með eitthvað smá afþreyingargildi sem maður gæti nú a.m.k. hlegið yfir en ég hefði varla getað haft meira rangt fyrir mér.

Söguþráður myndarinnar er glataður en hún fjallar um tvo aula sem hafa það mission að fara í ríkið fyrir einhvað menntaskólapartý. Heil mynd um tvo sorglega aula, sem fá síðan þriðja aulann í lið með sér sem er meiri auli en hinir tveir til samans, á leið í eitthvað partý er skefileg pæling. Húmorinn í myndinni er einnig lélegur, hún er illa leikin og endirinn er fyrirsjáanlegri heldur en úrslitin í leik Manchester United og Derby um helgina.

Þegar ég kom af þessari mynd úr bíó var ég hundfúll enda leið mér eins og ég hefði kveikt í 1000 kalli og horft á hann brenna í einn og hálfan tíma. Ég varð svo enn þá pirraðari þegar ég fór á IMDb og sá að Superbad var þar á topp 250 listanum yfir bestu myndir allra tíma. Einu sinni var þessi listi marktækur en núna er hann augljóslega orðinn e-ð markaðstól fyrir framleiðendur ömurlegra mynda sem spamma svo einkunnum á hana til að koma myndinni sinnii á einhvern helvítis lista. Það ætti að lóga þessum andskotum sem stunda þetta.

Superbad er svo ömurleg mynd að hún ekki skilið einkun en ég ætla hins vegar að gefa henni sömu útreið og ömurlegir geisladiskar fengu í sjónvarpsþætinnum Konfekt þegar hann var og hét:

Einkunn: Lélegt
Vægi: 0%

Topp 10 listinn (1): American Beauty

"My name is Lester Burnham. This is my neighborhood; this is my street; this is my life. I am 42 years old; in less than a year I will be dead. Of course I don't know that yet, and in a way, I am dead already."

Á þessum orðum hefst hin stórkostlega kvikmynd, American Beauty, sem vermir efsta sætið á mínum topp 10 lista yfir kvikmyndir. Myndin er snilld frá upphafi til enda en þessi upphafsorð fanga athygli áhorfandans strax og henni sleppir ekki fyrr en myndin er búin.

Fyrir það fyrsta þá er persónusköpunin í American Beauty með ólíkindum. Þar fer apalpersónan, Lester Burnham (Kevin Spacey), fremstur í flokki en meðal annarra meginkaraktera í myndinni eru konan hans, dóttir hans, vinkona dóttur hans, þrír nágrannar hans og enn fleiri. Hver einasta persóna hefur sérstakan persónuleika að einhverju leyti en stundum getur verið erfitt að greina hvað er í gangi í hausnum á þeim. Kevin Spacey tekst í myndinni að skapa einn magnaðasta karakter kvikmyndasögunnar, Lester Burnham. Eftir að ég sá þessa mynd þá komst hann í hóp með mínum uppáhalds leikurum enda er þetta ekki í fyrsta sinn sem hann skapar ódauðlegan karakter. Það hafði hann gert áður í myndunum The Usual Suspects og Se7en.

Myndin er mjög dramatísk en inniheldur samt fullt af góðum húmor enda er Lester drepfyndinn á sinn hátt. Það eru líka bara svo mikið af ógleymanlegum atriðum í myndinni sem eru samt svo mínímalísk eitthvað, t.d. þegar (*Spoiler warning*) Lester böstar konuna sína við að halda fram hjá sér (*Spoiler endar*) og þegar hann snappar við matarborðið. Endirinn á myndinni er einnig roslaegur en þar er tilfinningaflæði aðalpersónanna orðið yfirþyrmandi og hinur ýmsustu hvatir ná stjórn á þeim.

Vissulega er myndin vel leikin, tónlistin mögnuð og hún hreinlega vel gerð á allan hátt en ástæðan fyrir því hversu mikið meistaraverk mér finnst American Beauty vera er það hversu svakaleg upplifun það er að horfa á hana. Tilfinningastríð aðalpersónanna er svakalegt og myndin inniheldur hvert snildlarlega atriðið á fætur öðru. Einnig endist myndin mjög vel og ég hef sennilega horft á hana svona 10 sinnum og alltaf haft gaman að. Þeirra sem hafi ekki enn séð þessa mynd þeirra eiga eftir að sjá mikið.

*****

Nafn Rósarinnar

Nafn Rósarinnar er skemmtileg sakamálamynd með Sean Connery í aðalhlutverki. Myndin gerist á munkaklaustri á miðöldum þar sem munkurinn, Vilhjálmur af Baskerville (Sean Connery) er fenginn til að rannsaka dularfull morðmál enda var hann áður nokkurs konar Sherlock Holmes miðalda. Þegar sagan heldur áfram fara svo enn dularfyllri hlutir að eiga sér stað sem sér ekki fyrir endann á.

Myndin kom út árið 1986 en hún er byggð á samnefndri skáldsögu eftir Umberto Eco frá 1980. Bókin er stórgóð og það er gaman að sjá hversu vel tekst að varpa sögunni yfir á hvíta tjaldið. Myndin hefur mysterískan blæ yfir sér og það er oft mjög töff að fylgjast með klausturlífinu og öllum þeim ströngu reglum sem því fylgir, t.d. er masókista atriðið ótrúlega nett.

Það besta við myndina er það hversu vel henni tekst að byggja upp spennu sem magnast upp alveg til loka. Þetta er því ekki svona mynd sem maður gæti hætt að horfa á þegar hún er hálfnuð, það er algjörlega útilokað. Einnig stendur Sean Connery fyrir sínu í aðalhlutverkinu sem og aðrir leikarar í myndinni, þ.ám. F. Murray Abraham sem er þekktastur fyrir hlutverk sitt í myndinni Amadeus frá 1984. En ég held að Nafn Rósarinnar sé mynd sem allir geti haft gaman að enda er hún stórgóð og æsispennandi.

****

Mississippi Burning

Kvikmyndin Mississippi Burning er byggð á sannsögulegum atburðum sem áttu sér stað í Mississippi árið 1964. Þá voru þrír baráttumenn fyrir réttindum svertingja myrtir á kaldrifjaðan hátt en aðeins einn þeirra var svartur, hinir tveir voru gyðingar. Tvær löggur sem eru leiknar af Gene Hackman og Willem Dafoe eru sendar á vettvang til að rannsaka málið og hefði þeim sennilega ekki órað fyrir því hvernig ástandið var í bænum þar sem morðin áttu sér stað. Réttindi blökkumanna voru fótum troðin og þeir áttu sér einskis von þar sem allir sem höfðu einhver völd voru kynþáttahatarar með tengsl við Ku Klux Klan.

Meginþema myndarinnar er að sýna fram á hversu bág kjör blökkumenn bjuggu við á þessum tíma og hversu illa kúgaðir þeir voru af hvítum WASP einstaklingum sem vildu ekki sjá þetta lið í sínu samfélagi. Þetta var nú samt svo ýkt í myndinni að það varð nánast óraunverulegt, enda allir svertingjar sýndir sem bágstaddir og vesælir aumingjar en langflestir hvítingjarnir áttu að vera kynþáttahatar sem fyrirlitu svertingja. Undantekning á því voru hins vegar löggiurnar sem börðust harkalega gegn kúgun á hendur svertingjum sem er líka mjög skrýtið þar sem það ver vitað til þess að löggan tók stóran þátt í þessari kúgun á sínum tíma og lét það oftar en ekki fram hjá sér fara þegar svertingjar voru barnir eða þeim misþyrmt á annan hátt.

Myndin vekur upp sterkar tilfinningar þegar maður horfir á hana, bæði reiði og depurð, enda byggð á sönnum atburðum og sýnir að sumu leyti hversu erfitt það hefur verið að vera svartur í Bandaríkjunum á þessum tíma. Einnig hafa tengsl Ku Klux Klan við bandaríska dómsvaldið verið mjög öflug enda tók það 40 ár að fá Edgar Ray Killen, Ku Klux Klan meðlim, dæmdan fyrir aðild sína að morðunum sem myndin fjallar um en það var ekki fyrr en árið 2004 að hann var dæmdur í 60 ára fangelsi. Þar sem Edgar er fæddur árið 1925 og hefur greinst með húðkrabbamein á hann eflaust skammt eftir ólifað þá hefur það verið afar hentugt að fá þennan dóm svona seint í stað þess að hafa þurft að dúsa inni síðustu 40 ár.

Mér fannst Mississippi Burning mjög góð mynd og aðallega vegna þess hve Alan Parker, leikstjóra myndarinnar, tekst að koma sögunni til skila á áhrifaríkan hátt. Einnig fóru bæði Gene Hackman og Willem Dafoe á kostum og þá sérstaklega Hackman sem hefur sjaldan verið betri. Það er skemmtilegt hvað kvikmyndirnar Missisippi Burning og The Birth of a Nation eru miklar andstæður hvað varðar viðhorf til blökkumanna. En þær eru báðar helvíti góðar þó svo að Mississippi Burning komist ekki á sama klassa og epíkinn sem Birth of a Nation var.

****

Sunset Boulevard

Sunset Boulevard kom út árið 1950 og þótti merkileg fyrir þær sakir að hún markaði endurkomu Gloriu Swanson á hvíta tjaldið. Gloria hafði verið ein af skærustu stjörnum þöglu tímabilsins en eftir að talið hóf innreið sín í kvikmyndasöguna árið 1927 hafði hún lítið sem ekkert sést og var svo gott sem gleymd árið 1950 þegar Sunset Boulevard kom út. Mörgum öðrum stjörnum frá þögla tímabilinu var boðið hlutverkið á undan Gloriu, þ.á.m. Gretu Garbo og Nancy Pickford.

Það mætti segja að Gloria leiki nánast sjálfa sig í myndinni en Norma Dessman, persónan sem hún leikur, er gleymd kvikmyndastjarna frá þögla tímabililnu sem þráir ekkert heitara en endurkomu á hvíta tjaldið. Norma vinnur hörðum höndum að því að skrifa handrit að mynd þar sem hún mun leika aðalhlutverkið og fær hjálp frá handritshöfundnum Joe Gillis sem er leikinn af William Holden. Norma Dessman minnti mig svoldið á mömmuna í Requiem for a Dream þar sem þær lifa báðar algjörlega í sínum eigin draumkennda heimi og halda að stærsta stund lífs þeirra sé í nánd. Ég er ekki frá því að Norma Dessman hafi verið fyrirmyndin að mömmuni í Requiem for a Dream.

Gloria Swanson fékk Óskarsverðlaun fyrir leik sinn í þessari mynd og var í kjölfarið boðið hlutverk í fjöldanum öllum af kvikmyndum. Hún hafnaði hins vegar öllum tilboðum sem hún fékk og ákvað að leggja leikhæfileikana á hilluna.

Sunset Boulevard er eins og svo margar aðrar Billy WIlder myndir, mjög góð og vel skrifuð með afþreyingarþörf áhorfandans ofarlega í hugi en missir þó svoldið dampinn undir lokin. Reyndar er Sunset Boulevard sennilega sísta Billy Wilder myndin sem ég hef séð hingað til en þarf það endilega að þýða að hún sé léleg? Nei það þýðir að hún sé geðveik og skelli ég fjórum stjörnum á hana af fimm.

****

Topp 10 listinn (2-4)

4. The Green Mile
Frank Darabount hefur gert tvær frábærar fangelsismyndar; The Green Mile og The Shawshank Redemption. Báðar eru meistaraverk og átti ég erfitt með að ákveða hvor þeirra skyldi fá sæti á Topp 10 listanum mínum. Á endanum varð The Green Mile ofan á þar sem mér finnst hún er einfaldlega betri mynd út í gegn. Myndin inniheldur ótrúlega mikið af áhugaverðum persónum en sá sem er mest normal og mannlegastur er Paul Edgecomb en meðal annara áhugaverðra karaktera má nefna John Coffey ásamt Brutus Howell, Eduard Delacroix, Wild Bill og Percy Wetmore. Myndin gerist á dauðadeild sem fær til sína nýjan dularfullan fanga sem virðist harla ólíklegur til að fremja morð. The Green Mile er magnað bíó út í gegn og alltaf þegar maður heldur að myndin geti ekki orðið magnaðari þá toppar hún sjálfa sig. Sagan sjálf, sem Stephen King, er mjög góð en þegar hann skrifaði hana hafði hann sennilega ekki órað fyrir því að það væri hægt að gera jafngóða bíómynd úr henni og raunin varð árið 1999.

3. Metropolis
Metropolis kom út árið 1927 og mér finnst ótrúlegt að það hafi verið hægt að gera svona flotta bíómynd á þeim tíma. Myndin gerist árið 2026 í borginni Metropolis þar sem verkamennirnir búa í neðanjarðarborg og eru hálfgerðir þrælar. Í myndinni verður Freder, sonur skapara og stjórnenda borgarinnar, ástfanginn af Mariu sem er ein af íbúum neðanjarðarborgarinnar. Freder vill helst af öllu koma á sátt milli Metropolis og neðanjarðarborgarinnar en það re hægara sagt en gert. Það er svo margt ótrúlega flott við þessa mynd, t.d. bara Metropolis borgin í heild sinni, hún er eitthvað svo rosaleg. Atriðið þar sem vélmennaútgáfan af Mariu er vakin til lífsins er líka ein mesta snilld sem ég hef séð í bíómynd. Tónlistin er líka stórgóð sem er algjört möst vegna þess að myndin er hljóðlaus en sennilega hefði Metropolis aldrei getað orðið nærri því jafngóð bíómynd ef hún væri með tali. Það sorglegasta við myndina er þó að rúmlega fjórðungur af upprunulegu útgáfunni er að eilífu glataður og munum við því aldrei fá að bera myndina í heild fyrir okkar augu.

2. 2001: A Space Odyssey
Margir hafa kvartað yfir því að þessi mynd sé hæg og langdreginn og jafnvel leiðinleg. Ég get ekki verið sammála þessu því að þótt myndin sé löng þá naut ég hverrar einustu mínútu enda er myndin frábær frá upphafi til enda. Myndin skiptist í fjóra kafla: The Dawn of men, The Lunar Jouney in the Year 2000, Jupiter mission 18 months later og Jupiter and Beyond the infinitive. 1. kaflinn sýnir samfélag manna áður en þeir þróuðust úr því að vera apar og er hann virkilega góður þrátt fyrir að vera stuttur. Myndin endar svo á einu óhugnanlegasta atriði kvikmyndasögunnar þar sem aðalpersóna myndarinnar, David Bowman, fer í gegnum nokkur stig öldrunar á nokkrum mínútum og endurfæðist svo sem barn. Magnaðasta persónu myndarinnar er hins vegar illmennið, HAL 9000, sem er tölva. 2001: A Space Odyssey er ein af þessum myndum þar sem maður situr límdur við skjáinn allan tímann og hugsar síðan þegar myndin er búin: "Snilld!". Ég öfunda þá sem eiga eftir að sjá þessa mynd vegna þess að hún er ekki nærri því jafn mögnuð þegar maður sér hana í annað skiptið og það er bara svo rosaleg upplifun að sjá hana í fyrsta sinn.

Cannibal Holocaust

Cannibal Holocaust fjallar um hóp ungmenna sem gerir sér ferð í Amazon frumskóginn í leit að mannætum. Ungmennin hyggjast gera heimildamynd um þessa för sína en allt í einu virðist jörðin hafa gleypt þau og ekkert spyrst frá þeim í langan tíma. Leitarflokkur gerir sér þá ferð í frumskóginn þar sem hann finnur filmur hópsins. Þegar leitarflokkurinn er farinn til baka og getur séð það sem er á filmunum kemst að því hver hin hræðilegu örlög ungmennanna voru í raun.

Þessi mynd er hreinn og klár viðbjóður frá upphafi til enda og eftir að hafa horft á hana þakkaði ég fyrir að vera ekki með algjörlega óklippta útgáfu. Meðal þess sem myndin hefur upp á að bjóða eru nauðganir, gróft ofbeldi, stjaksetning og misþyrmingar á dýrum. Af þessum sökum hefur myndin verið bönnuð í heilmörgum löndum, þ.á.m á Íslandi og því er eingöngu hægt að nálgast klippta útgáfu af myndinni hér. Ég hef þó heyrt að Laugarásvídeó sé með óklippta útgáfu undir borði hjá sér.

Auðvitað urðu dýraverndunarsamtök brjáluð þegar myndin kom út enda eru misþyrmingarnar á dýrunum í myndinni algjörlega tilgangslausar og ógeðslegar. T.d. er skjaldbaka krufin í einu atriðinu. Rogero Deodato, leikstjóri myndarinnar, var því kærður og þurfti að borga sekt. Einnig var því haldið fram að fólk hefði verið drepið og nauðgað í alvöru við gerð myndarinnar en Deodato vísaði því algjörlega á bug og það hafa aldrei fundist neinar sannanir þess efnis. T.d. útskýrði hann að konan sem var stjaksett í myndinni sæti í raun á reiðhjólahnakki og að hún héldi spýtunni upp í sér með munninum einum saman.

Cannibal Holocaust hefur haft sín áhrif á kvikmyndsöguna þar sem kvikmyndin, The Blair Witch Project, var stæling á henni. Sennilega hafa margir heyrt um allar draugasögurnar sem spunnust út um þá mynd en þær eru óvenju svipaðar þeim goðsögnum sem til eru um Cannibal Holocaust. Það hefur þó sennilega bara verið eitthvað sölutrikk sem er tilbúningur framleiðenda Blair Witch myndanna.

Í heildina séð hefur þessi mynd upp á fátt annað að bjóða en ofbeldi, morð og viðbjóð en það versta af öllu eru dýramisþyrmingarnar sem eru með öllu tilgangslausar. Maður þarf sennilega að vera masókisti til að geta notið þess að horfa á þessa á mynd því það er ekkert annað en sjálfspíning og þá sérstaklega ef horft er á óklipptu útgáfuna sem ég vil ekki einu sinni ímynda mér hvernig er. Það er þó áhugaverðri spurningu velt upp í myndinni þess efnis hvorir séu meiri villimenn hinn siðmenntaði maður eða mannætur úr Amazon skógi. Annars mæli ég ekki með Cannibal Holocaust nema þá sem eru sjálfspíningarhugleiðingum.

**

Full Metal Jacket

Oft þegar myndir skipast algjörlega niður í tvo hluta verður annar hlutinn mjög góður en hinn hlutinn það lélegur að hann eyðileggur hreinlega fyrir. Gott dæmi um þetta sást t.d. í kvikmyndinni Spartacus frá 1960 sem Stanley Kubrick gerði. En 27 árum síðar hafði Kubrick ekki enn lært af reynslunni en þá gerði hann myndina, Full Metal Jacket. Hún skiptist einnig í tvo hluta; í fyrri hlutanum fylgjumst við með æfingabúðum fyrir Víetnamstríðið en í seinni hlutanum er komið út í stríðið sjálft.

Fyrri hluti myndarinnar er ótrúlega góður. Þar segir aðalpersóna myndarinnar, Joker, frá reynslu sinni úr gríðarlega ströngu og erfiðu æfingaprógrammi fyrir Víetnamstríðið. Þessar æfingabúðir eru það erfiðar að þær henta nánast eingöngu fullvaxta mönnum á besta aldri í mjög góðu formi sem gerir hinum spikfeita og klunnalega, Gomer Pyle, mjög erfitt fyrir. Augljóslega á Pyle ekkert erindi í þessar æfingabúðir og á endanum er foringinn búinn að fá svo gjörsamlega upp í kok af honum að hann ákveður að láta öll mistök sem hann gerir hér eftir bitna á félögum hans. Í kjölfarið byrja ákveðnar geðraskanir að magnast upp í Pyle sem ná svo hámarki í svakalegu atriði sem markar enda góða hluta myndarinnar.

Ég hef oft og mörgum sinnum horft á þennan fyrri hluta myndarinnar en ég hef aðeins einu sinni þraukað í gegnum seinni hlutann sem gerist í Víetnam og ég ætla mér ekki að gera sjálfum mér það að horfa á hann aftur. Það er ótrúlegt hvað myndinni tekst að detta mikið niður eftir æfingabúðirnar þar sem hvert einasta atriði var snilld.

Full Metal Jacket stenfdi í að verða ein besta Víetnam stríðs mynd sem ég hef séð eftir að ég sá fyrri hlutann af henni en einni hlutinn gerði það að verkum að hún kemst ekki í toppinn í þeim hópi. Myndir á borð við Platoon, The Deer Hunter og Apocalypse Now eru t.d. klassanum betri en Full Metal Jacket. Ég gef þessari mynd 4,5-5 stjörnur fyrir fyrri hlutann en seinni hlutinn dregur hana niður í 3,5 stjörnur.

***1/2

Topp 10 listinn (5-7)

7. The Silence of the Lambs
Í þessari mynd kynntist ég einni allra eftirminnilegustu persónu sem sést hefur á hvíta tjaldinu; Hannibal Lecter í hlutverki Anthony Hopkins. Hannibal er svo stórbrotinn persónuleiki að maður veit stundum ekki hvort að hann sé snillingur eða kolgeðveikur eða hvort tveggja. Mómentið þar sem hinn kolgeggjaði Hannilbal er fyrst kynntur til sögunnar er í fangelsinu þegar hann segir "A census taker once tried to test me. I ate his liver with some fava beans and a nice chianti" og gefur svo frá sér eftirminnilegt látbragð. Hannibal er þó ekki eina eftirminnilega persónan úr myndinni heldur fjallar hún að stóru leyti um raðmorðingjann Buffalo Bill og er Hannibal fenginn til að hjálpa lögreglunni að góma hann. Þrjár myndir um Hannibal hafa komið út eftir þessa en enginn þeirra getur talist neitt meira en skugginn af forvera sínum.

6. The Good the Bad and the Ugly
Þessi mynd hefur allt til að bera: spennu, dramatík, góða persónusköpun, magnaða tónlist, epísk atriði og ég gæti haldið áfram lengi. Fyrir það fyrsta er hinn stóíski og þögli karakter sem Clint Eastwood tekst að skapa í þessari mynd sennilega sá allra svalasti í kvikmyndasögunni. Tuco (The Ugly) og Angel Eyes (The Bad) eru einnig frábærar persónur hver á sinn hátt. Það sem gerir myndina hins vegar að meistaraverki er frábær tónlist eftir Ennio Morricone og man ég varla eftir því að hafa heyrt jafngóða tónlist í kvikmynd. Í þessi samhengi má nefna atriðið í kirkjugarðinum sem er nokkurs konar uppgjör milli aðalpersónanna þriggja með Ecstacy of gold spilað undir. Algjör epík!

5. A Clockwork Orange
A Clockwork Orange er nokkurs konar blanda af sótsvartri gamanmynd og mikilli dramatík. Til að byrja með fáum við að kynnast hinum illhuga Alex deLarge sem finnst fátt skemmtilegra en að drepa og nauðga. Fyrri hluta myndarinnar sést hann sinna þessum áhugamálum og þá fær maður að sjá hvert snilldarlega atriðið á fætur öðru en þar ber sérstaklega að nefna atriðið á sundlaugarbakkanum sem er dúndrandi snilld. Þegar líður á myndina verður hún ekki alveg jafnskemmtileg en þá kemur hins vegar heimspekilegt ívaf yfir hana og þeirri spurningu er velt upp hvort það sé réttmætt að breyta persónuleika fólks með valdi ef það er breyting til hins betra. Tónlistin í myndinni er einnig mjög góð þó að hún sé að minnstu leyti frumsamin en sinfóníur Beethovens eru notaðar á epískan hátt.

Fyrirlestur um Billy Wilder

Ég og félagar mínir, Bóbó, Slaníel og Marri, renndum svoldið blint í sjóinn þegar við ákváðum að skrifa þennan fyrirlestur. Enginn okkar hafði séð eina einustu Billy Wilder mynd fyrir utan Some like it hot sem ég hafði séð fyrir rúmu ári. Við höfðum hins vegar heyrt marga góða hluti um kauða og vildum velja einhvern skemmtilegan leikstjóra sem við höfðum ekki séð margar myndir eftir.

Áður en við gerðum fyrirlesturinn horfðum við á fimm myndir eftir Billy Wilder en í tímaröð eru þær: Double Indemnity, The Lost Weekend, Sunset Boulevard, Some like it Hot og The Apartment. Skemmst er frá því að segja að allar þessar myndir eru mjög góðar og jafnframt skemmtilegar og á ég mjög erfitt með að gera upp á milli þeirra. Ég komst þó að þeirri niðustöðu að The Lost Weekend væri best og vermir hún nú 10. sætið á topp 10 listanum mínum. Hinar myndirnar fylgja þó fast á eftir og eru allar í hópi betri mynda sem ég hef séð.

Þegar við byrjuðum að horfa á þessar myndir áttuðum við okkur strax á því að við hefðum valið réttan mann til að gera fyrirlestur um þar sem myndirnar hans Billy Wilder teljast ekki góðar út af einhverju einum þætti eða atriði heldur eru þær gott bíó út í gegn. Reyndar völdum við 5 frægustu myndirnar til að horfa á og þær sem hafa fengið langbestu dómana þannig að við vitum ekki alveg hvort aðrar Billy Wilder myndir haldi sig á sama klassa. Ég mun þó komast að því fyrr en síðar þar sem ég ætla mér að horfa á fleiri myndir eftir Wilder þegar tími gefst.

Vertigo

Kvikmyndin Vertigo kom út árið 1958 og fjallar um hinn lofthrædda lögreglumann, John Ferguson. Vinur John hefur áhyggjur af konunni sinni og fær hann til að njósna um hana. Þar sem John er reyndur leynilögreglumaður gengur nokkuð vel þangað til hann þarf að fylgjast með henni fara upp í ákveðna hæð - þá kemur í ljós að lofthræðslan er öllu öðru yfirsterkara í huga hans.

Þessi mynd er mjög góð í marga staði, t.d. er Jim Stewart sjúklega nettur í hlutverki John Ferguson og plottið kemur skemmtilega á óvart. Einnig koma fram margar sálfræðilegar pælingar eins og þegar John lætur ástkonu sína klæða sig eins og fyrrverandi ástkonu sína. Samt varð ég fyrir ákveðnum vonbrigðum með myndina. Hún var nokkuð hæg á köflum og ástarsagan var á tíðum klisjukennd og leiðinleg. Samtölin milli persónanna í ástaratriðnunm voru líka oft svo heft að mig langaði til að æla. Einnig kom endirinn nokkuð flatt upp á mig og átti ég erfitt með að skilja hvað hefði raunverulega gerst þegar á horfði á myndina.

Ég hef oft séð betri Hitchcock myndir en þessa en hann hefði frekar átt að einbeita sér að því að gera fleiri spennumyndir heldur en ástarmyndir. Það er samt ótrúlegt hveru misjafnar myndirnar hans eru, allt frá því að vera meistaraverk á borð við The Birds og niður í glatað drasl eins og Topaz. Vertigo er þarna mitt á milli og eins og áður kom fram hafði ég búist við betri mynd, þó að hún sé svo sem alveg ágæt.

***

World of Glory

Þegar ég sá þessa sænsku stuttmynd í kvikmyndafræðitíma um daginn þá skildi ég lítið í henni. Tenging upphafsatriðisins við restina af myndinni var torskiljanleg og erfitt var að sjá hvað var í gangi í kollinum á aðalpersónu myndarinnar - þó var augljóst að ekki var allt með felldu. Þegar ég varð mér hins vegar út um myndina með hjálp internetsins og horfði á hana í annað sinn þá fóru línurnar að skýrar.

Í upphafsatriði myndarinnar sjáum við bíl með gám aftan á sér sem er fullur af vesælu fólki. Augljóst er að það á að leiða þetta fólk til slátrunar og sennilega er þetta tenging við "Final Solution" nasistanna í Seinni heimsstyrjöldinni þar sem átti að drepa alla gyðinga, homma, svertingja o.fl. einstaklinga sem nasistunum var illa við. Ég tók hins vegar eftir því þegar ég sá myndina í annað sinn að aðalpersóna myndarinnar er kynnt til sögunnar í þessu atriði og stendur hann fyrir utan bílinn ásamt fjölda annarra. Þetta útskýrir betur hversu bældur hann er eftir stríðið og allt ógeðið sem hann varð vitni að þar. Einnig útskýrir þetta fáránlega hegðun hans á köflum sem jaðra við geðraskanir og viðkvæmni hans fyrir því að heyra manneskju öskra í lok myndarinnar.

Myndin gefur góða sýn á það hversu bælt fólk getur orðið eftir stríð á borð við Seinni heimsstyrjöldina þar sem það verður vitni að ýmsum hörmungum og tekur jafnvel þátt í að hrinda þeim í framkvæmd. Það er ótrúlegt hvað myndin nær að koma þessum skilaboðum frá sér miðað við það hvað hún er stutt og mínimalísk. Það er enginn atburðarás í gangi heldur sjáum við eingöngu aðalpersónuna gefa stutta kynningu á fólkinu í lífi sínu og þrjú atriði til viðbótar sem sýna hversu geðtruflaður hann er orðinn.

Mér fannst þessa mynd stórgóð eftir að hafa horft á hana í annað sinn. Maður verður fyrir svo miklum hughrifum við það að horfa á þetta þegar maður skilur tenginguna við upphafsatriðið og stemmningin sem Roy Andersson leikstjóra tekst að skapa er ótrúleg. Það kom mér ekki á óvart þegar ég sá að þessi mynd hefur verið margverðlaunuð og þar að auki valin besta stuttmynd allra tíma. Það þurfa þó sennilega flestir að sjá myndina tvisvar til að skilja hana fullkomlega, þ.e.a.s. ef þeir hafa ekki lesið sér til um hana fyrir áhorf.

****1/2

Topp 10 listinn (8-10)

10. The Lost Weekend (1945)
Eins og kom fram í nýlegri bloggfærslu um þessa mynd þá er þetta besta Billy Wilder myndin sem ég hef séð og mér finnst sá meistari eiga skilið að hafa mynd á listanum. The lost Weekend er rosalega góð og áhrifamikil mynd þrátt fyrir að hún sé nokkuð mínímalisk þar sem hún gerist einungis á fáeinum dögum og við fylgjumst með sömu persónunni allan tímann. En það er kostur frekar en ókostur enda er sagan rosalega vel skrifuð og Billy Wilder kemur henni einstaklega vel frá sér. Stórleikur Ray Milland í aðalhlutverkinu setur svo punktinn yfir i-ið og gerir myndina að meistaraverki.

9. Ben-Hur
Sennilega er Ben-Hur ein allra epískasta mynd kvikmyndasögunnar. Þó að myndin sé þrír og hálfur tími að lengd þá verður hún aldrei langdregin enda er alltaf eitthvað gerast og myndin er stútfull af eftirminnilegum atriðum. Þar ber helst að nefna kappreiðarnar sem er nokkurs konar uppgjör milli góðu aðalpersónunnar og vonda gaursins - útkoman er tær snilld. Einnig er það alveg rosalegt þegar Jesús kristur birtist fyrst í myndinni og veitir Judah Ben-Hur hjálparhönd þegar hann er máttvana og þjáður eftir að hafa verið píndur tímunum saman. Charlton Heston fer á kostum í titilhlutverkinu og það er engin tilviljun að þessi mynd fékk 11 Óskarsverðlaun á sínum tíma.

8. Se7en
Persónusköpunin í þessari ræmu er hreint með ólíkindum og er vondi kallinn, John Doe, sennilega einn áhugaverðasti persónuleiki sem ég hef séð í kvikmynd. Klækir hans og snilligáfa í bland við geðveiki skapa dularfulla stemmningu í myndinni sem breytist svo í spennu sem magnast upp þangað til hún nær hámarki í rosalegu lokaatriði. Það er svo margt geðveikt við þessa mynd, t.d. er öll lögreglurannsóknin í heild mjög áhugaverð og atriðið þar sem John Doe lætur sjá sig í fyrsta skipti er ekkert smá nett. Morgan Freeman og Brad Pitt eru góðir í sínum hlutverkum en meistari Kevin Spacey á hreinilega þessa mynd þrátt fyrir að hann sé ekki beint í aðalhlutverki.

Some Like It Hot

Með þessari mynd sannaði Billy Wilder fyrir mér að hann getur ekki bara gert hádramtískar myndir um alkhólista, útbrunnar kvikmyndastjörnur eða tryggingasvindlara heldur líka bráðfyndnar gamanmyndir. Some like it hot er stórkostlega fyndin og skemmtileg frá upphafi til enda en það eru Jack Lemmon og Tony Curtis sem sjá um að halda uppi gríninu ásamt kynbombunni Marilyn Monroe.

Myndin fjallar um tvo hljóðfæraleikara sem verða vitni að fjöldamorðum bandarísku mafíunnar og í kjölfarið gerast þeir klæðskiptingar og leggja á flótta til Flórída með kvennahljómsveit. Þar upphefst mikill farsi og þá sérstaklega eftir að annar þeirra verður ástfanginn af einum samspilara sínum og hinn er hundeltur af auðmanni sem getur ekki hamið ást sína á honum. Þegar mafíúósarnir koma svo aftur inn í myndina verður upp fótur og fit sem næst ekki að binda enda á nema með miklu blóðbaði. Svo er það alltaf á mörkunum hvort klæðskiptingarnir nái að halda upp lyginni sinni til lengdar og lenda þeir oft í vandræðalegum aðstæðum eins og sjá má á eftirfarandi tilvitnun:

Sweet Sue: "Didn't you girls go to a conservatory?"
Jerry (as Daphne): "Yes, for a whole year."
Sweet Sue: "I thought you said it was three years."
Joe: "We got time off...for good behaviour."

Það besta við myndina, að öðrum leikurum ólöstuðum, var glæstur leiksigur Jack Lemmon. Hann gat svo sannarlega leikið fleira en gamla kalla sem gera ekki annað en að rífast við Walter Mathau enda fékk hann Óskarsverðlaun fyrir frammistöðu sína í þessari mynd. Eitt fyndnasta atriði myndarinnar er þegar hann kemur sauðdrukinn og trúlofaður upp á hótelherbergi til sín eftir að hafa dansað tangó alla nóttina með auðkýfingnum sem áður var nefndur. Endirinn á myndinni er líka drepfyndinn og sennilega einn sá allra fyndnasti sem fyrir finnst í sögu kvikmyndanna. Í heildina litið er Smoe Like It Hot ekki bara mynd sem hægt er að hafa gaman að heldur er hún líka stórgóð og vel gerð.

****

8 1/2

Ég var nokkuð spenntur fyrir því að sjá þessa mynd enda hafði ég ekki séð eina einustu Fellini mynd en heyrt svo margt gott um þennan meinta snilling. Einnig hafði ég heyrt að 8 1/2 væri allra besta Fellini myndin enda var hún margverðlaunuð á sínum tíma og hlaut m.a. Óskarsverðlaun sem besta erlenda mynd. Þegar ég horfði svo loksins á þess mynd varð ég fyrir verulegum vonbrigðum.

Ég vil þó byrja á að taka fram að mörg atriði í þessari mynd eru alveg ótrúlega flott og það er greinilegt að Fellini er mikill listamaður. Í þessu samhengi má t.d. nefna upphafsatriðið og uppgjör Guido við konurnar í lífi sínu. Myndavélinni er beitt á snilldarlegan hátt og hvert einasta skot er augljóslega útpælt. En þó að kvikmyndin 8 1/2 sé listaverk út af fyrir sig þá hefur hún lítið sem ekkert afþreyingargildi. Áhorfandinn er lítið með á nótunum enda er sífellt verið að skipta úr raunveruleikanum yfir í hugarheim Guidos og myndin er hreinlega hæg og leiðinleg. Það versta af öllu er hins vegar helvítis dubbið. Hvaða hálfvita dettur í hug að láta leikarana segja "Einn, tveir, þrír - einn, tveir, þrír" þegar þeir eru að tala og dubba síðan yfir það? Þetta fór rosalega í taugarnar á mér þegar ég horfði á myndina enda er engan veginn hægt að detta inn í mynd þar sem talið er sett inn eftir á.

En þá situr eftir spurngin: Af hverju var Fellini að gera þessa mynd? Augljóslega er hún ekki hugsuð sem afþreyingarefni enda hafa mjög fáir gaman að því að horfa á myndina og enn færri geta dottið inn í hana. En auðvitað var Fellini drullusama um það vegna þess að hann vildi bara að myndin ynni til verðlauna (sem hún gerði) og að kvikmyndanördar mundu brunda yfir einstökum atriðum í myndinni í framtíðinni (sem þeir gera) og að myndin innihéldi þetta eina snilldaratriði sem kæmi henni á lista yfir bestu myndir allra tíma (sem gekk eftir). Já, að hugsa sér að þessi mynd sé á lista yfir 102 merkilegustu myndir allra tíma þó að hún sé svona hundleiðinleg. Það samt skiptir engu máli sbr. ummæli hæstvirts Sigurðar Páls Guðbjartssonar frá 25. nóvember 2007:

"Þessar myndir [á 102-mynda listanum] eru oft taldar meistaraverk út af einhverjum ákveðnum listrænum/verklegum þáttum eins og myndatöku eða út af 2-3 rosalegum byltingarkenndum senum, þær eru ekkert endilega alveg frábært bíó alla leið í gegn."

Þar höfum við það. Það skiptir ekki máli þó að myndir Fellinis séu hundleiðinlegar þá má samt setja hann í hóp með bestu leikstjórum allra tíma, skíra flugvelli eftir honum og hreinlega dýrka hann sem Guð almáttugan. Ég kýs hins vegar frekar að upphefja myndir sem eru ekki bara gerðar til að vinna til verðlauna eða fara á einhverja lista. Ef þú ert sammála, lesandi góður, þá skaltu ekki sjá 8 1/2.

**

The Lost Weekend

The Lost Weekend kom út árið 1945 og í kjölfarið var leikstjórinn og handritshöfundurinn, Billy Wilder, margverðlaunaður fyrir þetta stórvirki. Myndin hlaut meðal annars Óskarsverðlaun sem besta mynd en þar að auki fékk hún Óskar fyrir leikstjórn, handrit og besta karlleik í aðalhlutverki. Myndin er byggð á samnefndri skáldsögu eftir Charles R. Jackson sem kom út árið áður og fylgir myndin söguþræði bókarinnar nokkuð vel eftir. Í bókinni er þó fjallað um meinta samkynhneigð aðalpersónunnar, Don Birnham, í háskóla en Billy Wilder ákvað að hafa það ekki með í kvikmyndinni.

Myndin segir frá lífi mislukkaðs rithöfunds sem er fastur í viðjum áfengisfíknar. Við fáum að sjá fimm daga úr lífi hans þar sem fíknin magnast upp með hverjum deginum og hefur sífellt meiri og verri áhrif á samband hans við sína nánustu. Á endanum er hann orðinn svo illa leikinn að er farinnað missa tengslin við raunveruleikann og lætur ekkert stoppa sig við það að útvega sér áfengi þegar hann er staurblankur.

Eins og í flestum Billy Wilder myndum þá er sagan hröð og áhorfandinn vel með á nótunum allan tímann. Wilder lagði meira upp úr handritaskrifum heldur en kvikmyndatöku og þar af leiðandi eru myndir hans mun skemmtilegri og áhorfendavænni heldur en mörg önnur stór númer í kvikmyndasögunni. Þó svo að hann nái ekki að skapa ógleymanleg atriði með kvikmyndatöku þá tekst honum það með góðu handriti og góðri leikstjórn. T.d. er atriðið úr þessari mynd þar sem Don Bornham byrjar að sjá ofsjónir alveg kynngi magnað ásamt atriðinu þar sem hann er að leita að áfengisflösku sem hann faldi í íbúðinni sinni. Þessi atriði hefðu þá einungis verið skugginn af sjálfum sér ef ekki hefði verið fyrir fra´bæra frammistðu Ray Millan í aðalhlutverki myndarinnar.

Eftir að hafa horft á fimm Billy Wilder myndir, sem eiga að teljast þær bestu eftir hann, þá er ég kominn á þá skoðun að The Lost Weekend sé sú allra besta þeirra. Myndin er mjög áhrifarík og ógelymanleg og fer klárlega í hóp með bestu myndum sem ég hef séð.

*****

American Gangster

Á Víetnamstríðsárunum var uppi maður að nafni Frank Lucas sem sá um að uppfylla dópþörf New York búa. Hann smyglaði dópi beint frá Víetnam, með hjálp bandarískra hermanna, og seldi það algjörlega óþynnt og tandurhreint á lægra verði en tíðkaðist. Augljóslega varð Frank einvaldur á eiturlyfjamarkaðnum í kjölfarið og þegar best gekk þénaði hann milljón dollara á dag.

Á sama tíma starfaði lögregluþjóninn, Richie Roberts í eiturlyfjadeild lögreglunnar í New York. Hann var einn af örfáum heiðarlegum lögregluþjónum í borginni á þessum tíma og þáði aldrei mútugreiðslur. Hann barðist fyrir því af heilum hug að uppræta eiturlyfjasölu í borginni, þ.e. þeirri starfsemi sem Frank Lucas hafði lifibrauð af. Á sama tíma reynir Richie fyrir sér í lögmannsnámi í þeim tilgangi að fá málflutningsrétt fyrir dómstólum Bandaríkjanna.

Þetta eru sannir atburðir og um þetta fjallar kvikmyndin American Gangster.

Aðalpersónur myndarinnar eru leiknar af tveimur meisturum; Denzel Washington (Frank) og Russel Crowe (Richie). Þeir standa sem fyrr fyrir sínu og eiga stóran þátt í því að skapa eina bestu mynd ársins 2007. Russel Crowe hefur haft nokkuð hægt um sig í stórmyndagerð síðan hann gerði Gladiator en í þetta skiptið bregst honum ekki bogalistin. Vel er að verki staðið við gerð þessarar myndar að öllu leyti og þar að auki er hún skemmtilegt og spennandi frá upphafi til enda. Ég mæli með því að allir sem hafa áhuga á góðum bíómyndum skelli sér á þessa á meðan hún er enn í bíó.

****1/2

Rashomon

Kvikmyndin Rashomon kom út árið 1951 og var byggð á smásögunni “In a Grove” eftir Ryonsuke Akutagawa frá 1921. Akutagawa hafði áður skrifað smásögu með nafninu Rashomon en hún tengist kvikmyndinni ekki að öðru leyti nema að nafn hennar er þaðan komið.

Það má segja að Rashomon sé sú kvikmynd sem kom Akira Kurosawa virkilega á kortið sem heimsklassa leikstjóri. Myndin vann Gullljónið á kvikmyndahátíðinni í Feneyjum og fékk einnig Óskarsverðlaun sem besta erlenda mynd og vann Kurosawa þar sinn fyrsta Óskar. Rashomon hefur haft áhrif á fjölmargar kvikmyndir en þekktust þeirra er sennilega The Usual Suspects frá árinu 1995.

Myndin fjallar um morð á samúraia sem er séð frá fjórum mismunandi sjónarhornum. Enginn þeirra fjögurra sem tjáir sig um morðið hefur sömu að segja og samúrainn sjálfur, sem haft er samband við í gegnum miðil, segir að um sjálfsmorð sé að ræða. Eiginkona hans segir að hún sé valdur að morðinu en trésmiður nokkur og óþokkinn Tajomaru sammælast um það að sá síðarnefndi sé morðinginn. Sögurnar eru mistrúlegar og er áhorfandanum látið eftir að dæma um hvað gerðist í raun og veru.

Það sem er mest pirrandi við þessa mynd (sem og aðrar Kurosawa myndir) eru ýktir leiktilburðir. Af myndum Kurosawa að dæma geta japanskir leikarar hvorki hlegið né grátið án þess að gjörsamlega æra áhorfendur með hávaða og kjánalegum tilburðum. Aftur á móti er söguþráðurinn skemmtilegur og myndin er mjög vel gerð að flestu leyti. Hápunktur myndarinnar á sér svo stað í dramatískum endi þegar ein af persónum myndarinnar gerir upp tilfinningar sínar.

Sennilega finnst mörgum þessi mynd vera hundleiðinleg en ég hafði gaman að henni þó að sagan sé hæg á köflum. Aftur á móti er myndin mjög stutt, innan við 90 mínútur, svo það er nú ekki mikið mál að þrauka í gegnum þetta. En Rashomon er klárlega næstbesta Kurosawa mynd sem ég hef séð hingað til á eftir hinni ógleymanlegu Seven Samurai.

***1/2

The Rules of the Game

Ég hef séð margar góðar bíómyndir í gegnum tíðina og oft hef ég settið gáttaður eftir góða bíómynd vegna þess hversu mikil snilld hún var en sjaldan eða aldrei hef ég upplifað jafnmikið meistaraverk og hið mikli stórvirki frá tíma frönsku rómantíkurinnar, The Rules of the Game.

Myndin fjallar í grófum dráttum um André Jurieux, sem er heimsfrægur flugmaður, og ást hans á Christine sem er einnig elskuð af tveimur öðrum mönnum; Octave og Robert, eiginmanni hennar. Í seinni hluta myndarinnar fer fram matarboð sem inniheldur þau öll og upphefst þá mikill farsi og dramatík.

Myndin er snilldarlega gerð að öllu leyti, leikurinn er til fyrirmyndar og persónusköpunin er með ólíkindum. Besta atriðið atriði myndarinnar jaðrar við að vera kvikmyndafræðileg fullkomnun en í því fara persónur myndarinnar á kanínuveiðar. Ein af skemmtilegri persónum myndarinnar er öryggisvörðurinn Schumacher en í lok myndarinnar er hann rekinn úr starfi sínu og er su stund svo dramatísk að áhorfendanum líður eins og það sé verið að reka hann sjálfan úr starfi. Annað dramatískt atriði á sér stað stuttu síðar þar sem ein af aðalpersónum myndarinnar er skotin til bana og sá áhorfandi sem fellir ekki tár yfir því atriði hlýtur að hafa steingert hjarta.

Enginn áhugamaður um kvikmyndir má láta þessa epík fram hjá sér fara enda má segja að franska rómatíkin hafa náð hápunkti sínum þegar þessi mynd kom út árið 1939. Myndin er bæði skemmtileg og dramtísk og hún inniheldur jafnframt mörg stórkostleg atriði. Jean Renoir hefur svo sannarlega stimplað nafn sitt í kvikmyndasögunni með því að gera þessi mynd en orð á borð við Snilld, meistari, snilld lýsa honum best. Þeir sem hafa ekki enn séð The Rules of the Game: Þið eruð að missa af heilmiklu!

*****

RIFF - Ledsaget udgang

Ég skellti mér á Temporary Release á lokadegi RIFF þar sem það var uppselt á 4 mánuði, 3 vikur og 2 daga. Myndin er dönsk og fjallar um tvo menn; John, fanga sem fær að fara úr fangelsinu í einn dag vegna brúðkaups sonar síns og Bo, fangvavörðinn sem á að fylgja honum. Í gegnum alla myndina er fylgst með þessum kauðum við hvert fótmál.

Það sést strax í byrjun hversu ólíkir karakterar Bo og John eru þar sem Bo er hógvær og lítillátur en John harður og dónalegur. Bo virðist ekki vera þeim vanda vaxinn að fylgjast með John sem ætti að geta flúið auðveldlega. Þegar lengra dregur í myndinni eru persónurnar svo allt í einu skapaðar upp á nýtt og þá sérstaklega Bo. Hann verður skyndilega að einhverjum allt öðrum náunga en þeim sem við höfðum verið að fylgjast með alla myndina. Þetta er liður í þeim rembingi leiktjórans að búa til alveg rosalegt plott á myndina en sú tilraun hans er því miður frekar mislukkuð. Úr verður ruglingslegur endir þar sem áhorfandinn skilur varla hvað snýr upp eða niður lengur.

Myndin er á heildina litið ekkert spes. Á tímabili var hún reyndar mjög fyndin og margir leikaranna stóðu sig ágætlega svo hún er langt frá því að vera alslæm. En það versta er hins vegar, eins og áður kom fram, sorgleg tilraun leikstjórans til að búa til trylltan lokakafla, í anda mynda eins og The Usual Suspects og The Sixth Sense, sem getur í besta falli talist kjánlegur.

**

RIFF - Hiena

Ég get ekki sagt að ég hafi farið á þessa pólsku mynd með væntingarnar í hámarki en engu að síður var ég spenntur fyrir hátíðinni þar sem þetta var fyrsti dagurinn. Ég varð því fyrir miklum vonbrigðum þegar myndin byrjaði þar sem ég komst að því að það var ekki lagður meiri metnaður í þessa hátíð en svo að myndin var sýnd í hræðilegum gæðum. Þar að auki vantaði hljóðið fyrstu mínútur myndarinnar og í einu atriðinu vantaði texta og þar hafa væntanlega fáir skilið hvað fór fram aðrir en pólsku verkamennirnir aftast í salnum.

En lengi getur vont versnað. Ég komst fljótt að því ég hafi ekki bara haft fyrir því að fara í bíó til að sjá mynd í skelfilegum gæðum heldur einnig til að sjá ömurlega mynd. Söguþráður myndarinnar var óáhugaverður og byggðist á því að aðalpersóna myndarinnar tók kjaftasögu frá félögum sínum of alvarlega. Síðan var rembst við það að byggja upp spennu í myndinni t.d. með því að taka upp sömu víðskotin aftur og aftur sem varð mjög þreytandi á endanum.

Myndin náði aldrei neinum dampi og maður náði aldrei að detta inn í myndina. Sennilega er þar miklu um að kenna lélegum hljóðgæðum þar sem myndin spilar mikið út á það að búa til stemmningu út frá tónlist og öðrum hljóðum. Öll hljóð og tónlist hljómuðu hins vegar eins og ískur í þessari bíóferð.

Myndin skilur lítið sem ekkert eftir sig nema það hversu ömurlegt það hlýtur að vera að búa í Póllandi ef maður er fátækur. Ég velti því hins vegar mikið fyrir mér eftir sýninguna af hverju það væri verið að sýna mynd sem þessa á Riff kvikmyndahátið og af hverju er verið að sýna hana í svona lélegum gæðum. Þetta eru ekkert annað en slæleg vinnubrögð aðstanda hátíðarinnar sem gera ekkert annað en að koma slæmu orði á eflaust ágætis kvikmyndahátið.

*

The General

The General fjallar um Johnny Gray sem er verkamaður frá Suðurríkjunum í upphafi Þrælastríðsins. Johnny vill helst af öllu ganga til liðs við herinn til að ganga í augun á kærustunni sinni en þegar honum er synjað um inngöngu vill kærastan lítið með hann hafa. Johnny heldur þá áfram að vinna sem verkamaður á lestum Suðuríkjamanna en áður en langt um líður á hann eftir að blandast inn í ótrúleg ævintýri og stríðsátök á milli fylkinganna tveggja.

Til að byrja með er The General ótrúlega fyndin mynd. Buster Keaton nýtir sér hvern einasta möguleika að brandara og margir hverjir eru það fyndið að maður gæti grenjað af hlátri. Einnig leikur Keaton aðalhlutverk myndarinn mjög vel. Þá að það reyni kannski minna á þögla leikara þá þurfa þeir að lýsa tilfinningum sínum með svipbriðgum einum saman og það tekst Keaton frábærlega vel, sérstaklega í byrjun þar sem hann verður hálf-þunglyndur eftir að hafa ekki fengið inngöngu í herinn. Aðrir leikara sýna viðunandi frammistöðu en þeir blikna í samanburði við Keaton sjálfan.

Myndin heldur góðum dampi allan tímann og inniheldur mikið af eftirminnilegum atriðum. Aftur á móti er myndin mjög stutt, einungis 70-80 mínútur, þannig að hún er nánast búinn þegar hún er rétt að byrja. Maður hefði ekki hatað það ef myndin væri svona 20 mínútum lengri, þ.e. 20 mínútur í viðbót af snilld.

Ég held að The General sé mynd sem allir geti haft gaman að þó að hún sé svarthvít, þögul og 80 ára gömul. Hún er ekki bara fyndin og skemmtileg heldur líka mjög góð og eftirminnileg. Það ætti því enginn að verða svikinn af þessu meistaraverki Buster Keaton.

****1/2

Veðramót

Ég skellti mér loksins á Veðramót um helgina eftir að hafa frestað því allt of lengi. Ég var orðinn nokkuð spenntur fyrir myndinni þar sem hún hefur verið að fá ágætis dóma og einnig koma leikstjórinn, Guðný Halldórsdóttir, til okkar í tíma um daginn. Þá var ég í hópi fárra sem höfðu ekki séð myndina en eftir því sem leið á umræðurnar langaði mig allta meira og meira að sjá myndina til að vita hvað var verið að tala um.

Myndin hefst á því að hæstarréttardómari les upp bréf sem rifjar upp hluta af fortíð hennar sem hún hefði helst viljað vera búin að gleyma. Restin af myndinni gerist á vistheimili fyrir vandræðaunglinga (Veðramót) og upplýsir innihald bréfsins fyrir áhorfendum. Aðalpersónur myndarinnar, Selma og Blöffi, hippa-kærustupar úr borginni ákveða að byrja að vinna á Veðramótum og rífa staðinn upp. Vistmennirnir eru hver öðrum dularfyllri og hinir nýju starfsmenn velta því mikið fyrir sér hvers vegna sumir þeirra voru vistaðir á Veðramót.

Leikarar myndarinnar standa sig nokkuð vel og kom það sérstaklega á óvart hversu góðir unglingarnir voru. Þeir sem stóðu upp úr voru Hilmir Snær sem er ávallt solid og Hera Hilmarsdóttir. Myndin hefur einnig mjög góðan stíganda og oft fær áhorfandinn á tilfinninguna að eitthvað rosalegt sé í nánd. Sagan er ágætlega skrifuð og mikið er lagt upp úr frumlegri persónusköpun en aftur móti bjóst maður við stærra climaxi. Einnig er endirinn nokkuð snubbóttur.

Í heildina fannst mér Veðramót vera mjög góð mynd og er sennilega besta íslenska kvikmyndin í langan tíma. Hún toppar vissulega ekki myndir á borð við Engla Alheimsins og Opinberun Hannesar II en myndin er mjög vel gerð, spennandi og frábær skemmtun.

***1/2

The Ku Klux Klan: A Secret History

Ég gróf þessa heimildamynd upp í forvitni minni eftir að hafa horft á Birth of a Nation. Í myndinni er saga Ku Klux Klan rakin frá lokum Þrælastríðsins og til dagsins í dag.

Í byrjun myndarinnar verður áhorfandinn vitni að samkomu klansins nú á dögum. Þar er allt morandi í tattúveruðum og helskeggjuðum nýnasistum - þessar týpur sem maður vill ekki mæta í dimmu húsasundi. En það sem kom á óvart var að þarna eru líka heilu fjölskyldurnar, venjulegt fólk sem fer saman út úr bænum yfir helgi á Ku Klux Klan samkomu. Þarna eru grillaðar pylsur og fólk spjallar saman en þegar líður á kvöldið fara allir í búningana sína og verða vitni að þeim atburði sem er einkennandi fyrir Ku Klux Klan; hinn brennandi kross.

Ku Klux Klan starfaði upphaflega á árunum 1866-67, þ.e eftir lok Þrælastríðsins. Þrátt fyrir að samtökin hafi gerst sek um fjölmörg kaldrifjuð morð á svertingjum eiga þessi samtök lítið skylt með því Ku Klux Klan sem var endurreist árið 1915, sama ár og kvikmyndin The Birth of a Nation kom út. Það var meþódistinn William J. Simmons sem á heiðurinn að endurreisnin samtakanna.

"[William Joseph] Simmons claimed the idea of starting a new clan came to him in a vision. The birth of the group was simply a matter of timing. The moment arrived with the release of one of the greatest cinematic achievement of it's time. Just days following the Stone Mountain crossburning The Birth of a Nation was released in the south. D.W. Griffith's film played a sold out theater. The filmmaking was flawless, the history was not."

Upp úr þessu varð til það skrímsli sem allir hugsa um þegar minnst er á Ku Klux Klan. Samtökin voru á sínum tíma gríðarlega stór og innihéldu marga stjórnmálamenn og aðra hátt setta aðila úr þjóðfélaginu. Heilmargir voru myrtir, aðallega svertingjar en einnig þeir sem kallaðir voru "nigger-lovers". Viðbjóðurinn náði svo hápunkti þegar fjórar ungar stúlkur voru sprengdar í tætlur á leið í sunnudagaskólann. Það var ekki fyrr en loks á 7. áratugnum að rödd hinna kúguðu blökkumanna fór að heyrast af krafti með menn eins og Martin Luther King í farabroddi. Eftir það hefur Ku Klux Klan farið minnkandi er núna, eins og áður kom fram, einungis skugginn af sjálfu sér.

Ég hef oftast mjög gaman af heimildamyndum um áhugaverð og söguleg efni en þessi þótti mér alveg sérstaklega góð. Það hefur greinilega mikið verið lagt í myndina, rannsóknarvinnan er vel unnin og sagan er sögð á mjög dramtískan, en jafnframt áhrifaríkan hátt. Til að kóróna þetta voru svo sýndar myndir af öllum fórnarlömbum sem minnst var á - mjög tilfinningaþrungið. Þeir sem hafa gaman að sögulegum heimildamyndum verða ekki sviknir af þessari.

The Birth of a Nation

Sennilega hafa fáar myndir haft jafnafdrifaríkar afleiðingar og stórvirkið The Birth of a Nation. Það var í kjölfarið af frumsýningu þessarar myndar að hin herskáu samtök Ku Klux Klan voru endurreist eftir að hafa legið í dvala í 50 ár. Samtökin eru til enn þann dag í dag en eru nú aðeins skugginn af sjálfum sér miðað við áhrifamátt þeirra áður fyrr.

Myndin hefst árið 1860 og segir frá tveimur fjölskyldun, önnur er frá Norðurríkjunum en hin frá Suðurríkjunum. Saga þeirra er svo rakin í gegnum ýmsa sögulega atburði á borð við Þrælastríðið, morðið á Abraham Lincoln og stofnun Ku Klux Klan. Vendipunktur myndarinnar á sér klárlega stað í Ford leikhúsinu þar sem John Wilkes Booth myrti Lincoln og kallaði svo "Sic semper tyrannis". Eftir það hefst upplausnin í Suðurríkjunum og er þá einblínt á dýrslegt eðli svarta kynstofnsins.

Skilaboð myndarinnar eru skýr: svertingjar og hvítingjar munu aldrei geta lifað saman í sátt og samlyndi. Svertingjarnir eru sýndir sem ofbeldisfullar og illa upp alandi skepnur sem girnast hvítar konur. Þegar þeir komast svo til valda undir forystu hins illa hvítingja Silas Lynch er litið á stofnun Ku Klux Klan sem nauðsynlegt skref til að uppræta upplausnina í samfélaginu. Ku Klux Klan eru góðu gæjarnir, svertingjar eru vondu gæjarnir. Einföld skilaboð.

Þegar maður horfir á myndir á borð við The Birth of Nation verður að hafa í huga að þær voru gerðar fyrir rúmum 100 árum enda fær myndin að líða mikið fyrir skort á tæknibrellum. En aftur á móti inniheldur myndin heilmikið af eftirminnilegum atriðum sem eiga sér fá lík í kvikmyndasögunni. Í þessu samhengi ber helst að nefna morðið á Abraham Lincoln ásamt atriðinu þar sem hugmyndin að Ku Klux Klan búningunum kviknaði. Myndin er einnig mjög fyndin á köflum en húmorinn fær aðallega að bitna á svertingjum og þeirra fáránlegu hegðun.

Það getur sennilega ekki hver sem er haft gaman að meira en þriggja tíma, hlóðlausri og svart-hvítri mynd frá 1915. Ég datt hins vegar algjörlega inn í myndina frá fyrstu mínútu og hafði mjög gaman að henni. Sagan er mjög vel sögð og sögulegi bakgrunnurinn er áhugaverður. Frábær mynd!

****1/2

Opinberun Hannesar II - Stuttmyndagerð

Þann 10. september sl. fékk ég smjörþefinn af gerð kvikmynda ásamt félögum mínum úr Ólympíuliðinu í skítkasti. Það fyrsta sem við gerðum var að skrifa handrit (eða drög að því). Arnar Már Ólafsson fékk þá frábæru hugmynd að gera kvikmynd um mormónatrúboða og var það svo sannarlega e-ð til að vinna með. Eftir handritaskrifin skipuðum við í hlutverk. Ákveðið var að ég og Ingólfur Halldórsson lékum mormónana tvo, Arnar Már Ólafsson léki fórnarlamb mormónanna og Árni Þór Árnason léki gæjann úr Vottum Jehóva.

Áður en tökur hófust reyndum við að fá tilfinningu fyrir myndavélinni og læra á það sem við þyrftum að nota. Það tók skamman tíma og því var haldið niður í 10-11 á Hjarðarhaga þar sem fyrsta skotið var tekið. Þar ætlaði afgreiðslumaðurinn fyrst að banna okkur að taka upp skotið en eftir nokkur símtöl við verslunar- og framkvæmdastjóra þar sem við lýstum atriðinu sem við hygðumst taka upp ítarlega fengum við leyfið.

Tökurnar gengu ágætlega en við sáum fljótt að myndin yrði skelfilega klippt þar sem við fengum eingöngu að nota myndavélina til þess. Einnig komumst við að þeim mistökum þegar við vorum hálfnaðir með tökur að við hefðum tekið alla myndina upp með hljóðið still á 32k. Það eina sem var tekið upp í 48k var byrjunaratriðið sem við ætluðum að audio-döbba en síðan höfum við einhverra hluta vegna breytt yfir í 32k. Þetta eru mistök sem við munum læra af en við tókum þá ákvörðun að breyta ekki aftur yfir í 48k til að koma í veg fyrir ósamræmi. Önnur mistök sem við gerðum (og áttuðum okkur ekki á fyrr en horft var á myndina seinna meir) var að sum atriðin voru illa lýst. Þetta er annað atriði sem við munum passa upp á í komandi framtíð.

Þegar tökur voru búnar hófumst við handa við að audio-döbba tvö atriði. Fyrra atriðið sem við döbbuðum var tekið upp í 48k og gekk það mjög vel. Seinna atriðið var tekið upp í 32k þannig að lagið átti að koma yfir hljóðið í myndinni. Við sáum strax að það þurfti að breyta öðrum aðferðum til að audio-döbba það og tók það okkur rúman hálftíma að komast að réttu aðferðinni. Blessunarlega tókst það hins vegar á endanum og þá loksins var myndin fullkláruð.

Myndin varð á endanum rúmar sjö mínútur. Í heildina séð er ég nokkuð sáttur við útkomuna þrátt fyrir ýmis byrjendamistök á köflum. Ég hlakka hins vegar til að fá annað tækifæri til að gera mynd sem við getum lagt meiri vinnu í og klippt í tölvu. Nú þegar erum við Ólympíuliðsmennirnir komnir með hugmyndir að handritum fyrir næstu myndir og það er varla hægt að segja annað en að við iðum í skinninu yfir að fá að hrinda þeim í framkvæmd.

American Movie

Fáfróður og skapbráður alkhólisti sem lifir fyrir að búa til hrollvekjumyndir en er samt þriggja barna faðir, fyrrverandi dópisti sem er svo útúrreyktur að ekkert af viti kemur út úr honum og ellismellur sem er kominn svo nálægt dauðabeðinu en getur varla talað eða hugsað lengur. Þetta er lýsingin á þremur helstu persónunum í American Movie; Mark, Mike og Uncle Bill. Nú mundu flestir sem leggja saman tvo og tvo sjá að þessir þrír kauðar smellpassa inn í hvaða Hollywood grínmynd sem er en nei, kæru lesendur, þarna höfðuð þið rangt fyrir ykkur. American movie er ekki leikin grínmynd heldur heimildamynd um tvö ár í lífi kvikmyndagerðarmannsins, Mike Borchardt. Á þessum tveimur árum vinnur hann að gerð myndarinnar 'Coven' sem er 40 mínútna, svarthvít hrollvekjumynd og er hún gerð í þeim tilgangi að fjármagna gerð annarrar bíómyndar. Sú mynd er enn í vinnslu, 10 árum síðar.

Pælingin á bak við American Movie hlýtur að vera sú að leikstjóri og framleiðandi myndarinnar, Chris Smith, hafi einn daginn rekist á Mark og félaga fyrir tilviljun og séð hvað þeir væru fáránlegir. Hann hefur svo fengið þá snilldarhugmynd að græða á þeim með því að gera tveggja tíma heimildamynd sem sýnir þá í action allan tímann. Þetta virkar ágætlega til að ná fram nokkrum drepfyndnum atriðum en til lengdar verður mynd sem þessi langdregin. Annar ókostur við myndina er að áhorfandinn fær litla samúð með Mark sem á þann draum heitastan að meika það í kvikmyndabransanum enda er hann, eins og áður kom fram, skapbráður og of oft í glasi. Aftur á móti eru vinur hans, Mike og Uncle Bill skemmtilegustu persónurnar og eiga þeir heiðurinn af besta gríninu í myndinni. Það sem stóð sérstaklega upp úr var þegar atriðið í Coven sem Uncle Bill lék í var tekið upp en tökurnar sem þurfti í það skiptu tugum.

Að öllu jöfnu hef ég gaman af heimildamyndum enda fjalla þær oftast um hluti sem eru áhugaverðir. American Movie fellur því miður ekki inn í þann hóp og einnig finnst mér það frekar tæp pæling að gera mynd um fólk einungis í þeim tilgangi að gera grín að því. Vissulega á myndin sína ljósu punkta og er fyndin á köflum en á heildina litið er hún langdregin enda ekki nógu áhugaverð til að fanga athygli áhorfandans allan tímann.

**1/2 /*****

Astrópía

Þegar ég skellti mér á Astrópíu um daginn get ég ekki sagt að væntingarnar hafi verið miklar. Þetta var bara enn ein low-budget íslensk kvikmynd en í þetta skiptið með mörgum óreyndum leikurum í stærstu hlutverkunum og leikstýrt af manni sem ég hafði aldrei heyrt um. Skelfileg blanda.

Ég geri fastlega ráð fyrir því að það sé óþarft að rekja söguþráð myndarinnar hér þannig að við skulum vinda okkur beint í sleggjudómana. Leikararnir komu margir mjög á óvart og þá sérstaklega Snorri Engilbertsson sem lék Dag. Ragnhildur Steinunn stóð sig líka ágætlega en missti svoldið dampinn í rómantísku atriðunum. Sennilega er ástæðan sú að hún hafi vitað það vel hversu leiðileg þessi ástarsaga væri og sýndi hug sinn í verki með lélegum leik. Davíð Þór Jónsson var áberandi lélegastur af aðalleikurunum en hann lék einmitt óþokka myndarinnar. Mér finnst alltaf mikilvægt að vondi gæinn í bíómyndum sé vel leikinn til þess að hann verði hreint illmenni og þar með eftirminnileg persóna. Maður var svo sem ekki að búast við neinum Hannibal Lecter eða Darth Vader en Jolli (persónan sem Davíð Þór lék) nálgast alveg botninn hvað þetta varðar.

Söguþráður myndarinnar er þokkalegur fyrir utan rómantísku hliðarsöguna. Það að heimsk gella byrji að vinna í nördabúð er alveg áhugaverð pæling en að láta hana svo verða ástfangna af einum nördanum er fyrirsjáanlegt, ófrumlegt og leiðilegt. Myndin spilar einnig mikið út á það að kreista fram hlátur hjá áhorfandanum og tekst það misvel. Pétur Jóhann og Sverrir Þór fóru þar fremstir í flokki en þeir eru nánast djókandi út alla myndina. Ég ætla ekki að neita því að ég hafi skellt upp úr yfir nokkrum bröndurunum en sumir þeirra hittu alls ekki í mark. Í heildina séð er Astrópía ekki ólík flestum íslenskum bíómyndum; ágætis afþreying en skilur ekki neitt eftir sig.

**/*****